شرح حال انتقادی اندیشه های مولف!
ناقد :
استاد جویا جهان بخش
کتابِ ماه / دین – شماره 3 و4 ، تیرماه 1378خورشیدی.تهران
برگرفته از: نقد بسیارمفصل مقدمه و متن ترجمه کتاب:« مباهله در مدینه».چاپ اول 1378خورشیدی.تهران
“….آقاي افتخارزاده، پيدا و پنهان، اعتقادِ خويش را به پيوندِ درونيِ سه دوره پياپيِ تاريخِ اسلام، فرانموده اند: 1- روزگارِ رخدادِ سقيفه و حكومتِ برخاسته از آن (فارغ از روزگارانِ كوتاهِ حكومتِ امام علي و امام حسن ـ عليهماالسلام ـ) 2- عصر امويان 3- عهد عباسيان؛ و با ارائه شواهدي ميتوان گفت در تبيين و اثباتِ كليت اين باورِ خويش كامياب شده اند
نكته اي شاخص در نگرشِ آقاي افتخارزاده به پديده غلوّ آن است كه ايشان تنها غلوّ را ناشي از محبتِ افراطي نديده، جنبه دشمنانه و حربه وار آن را نيز در نظر گرفته اند و اين ديدگاهِ درستي است.
آقاي افتخارزاده در ادامه مي گويند: «بدون شك زندگي پيشوايان امروز زيديه و اسماعيليه توجيه تاريخي و موجود خود را در ميان همان تصاوير دروغين و جعلي مييابد كه دستگاه هاي تبليغاتي خلافت غصب و فقهاء دولتي وابسته، عليه آن بزرگواران [= «ائمه زيديه و اسماعيليه»] کشيده اند» (ص 32).
تا اينجا سخن ايشان با شناختي كه از اَمثالِ اسماعيليگريِ آقاخاني داريم، درنگ و تأمل مي طلبد ولي آنجا كه مي افزايند: «توجيه زندگي و مواضع رهبران اماميه پس از غيبت، نيز مستلزم چنان تصاويري بود» (همان ص)، آنگونه كه من مي فهمم و «رهبران اماميه پس از غيبت» را اَمثالِ شيخ مفيد و طوسي و سيدِ مرتضي مي يابم، سخن ايشان را پيكاري پيدا يا پنهان با اين رهبرانِ طائفه مي بينم، پيكاري كه شايد در طائفه اماميه بي سابقه باشد!
اختصاصات و شُذوذِ پاره اي از آراء و اقوال آقاي افتخارزاده حتي بر زبان و مصطلحاتِ ويژه نوشته هاي ايشان نيز سايه افكن است.
بي گمان، بازنگري و بازنگاريِ تاريخِ تشيّع بر پايه نظريّات – بلكه بگذاريد بگويم: مفروضاتِ – آقاي افتخارزاده، تاريخِ تازه اي به دست خواهد داد ولي اين تاريخ و تصوير نه تنها پشتوانه استدلالي كافي براي بقاء در ذهن و زبانِ محققان ندارد و نه تنها بخش هائي از اين چيدمانِ (Puzzle) تاريخي در دَرجِ دُرجِ هيچ عطّاري دستياب نخواهد شد!، حتّي دلائلي وجود دارد كه آن را بر هم مي زند و مخدوش مي سازد و مخالفِ واقعِ مُستَنَد، نشان مي دهد.به هر روي، نمي توان نسبت به سبكِ خاصي كه ايشان در ترسيمِ تاريخِ اسلام و مسلمانان پي گرفته اند، بي اعتنا بود.
عيار سنجيِ اقوال و مطروحاتِ آقاي افتخارزاده از آنجا ضروري است كه رد يا قبول آنها، صرفا در داوري هاي ما حول رخدادهاي سياسي تاريخ اسلام و مسلمانان تأثير ندارد، بلكه حتي تا دلِ عقايد شخصيِ ما نيز دامن مي گسترد.
نمونه را، همان نظريه «خط اعتزال» كه ايشان طرح مي كنند، در صورت پذيرفته شدن پوششي از ترديد حول معارف مكتوب و منقول شيعي در هزار سال اخير مي كشد و ما را در تفسير و حديث و كلام و رجال و فقه، و خلاصه: همه چيز، به ترديد مي افكند: از كجا نه معلوم كه سند فلان حديث را خطّ اعتزال انداخته و به عنوان حديث مُرسل عرضه كرده باشد؟ از كجا نه معلوم فلان فتوا در اثر گرايش هاي خطِّ اعتزال چنين بيان شده باشد؟ از كجا نه معلوم فلان راوي را خط اعتزال عمدا تضعيف نكرده باشد؟ و هزاران هزار پرسشِ ترديد افكن ديگر.
آقاي افتخارزاده تعابير ويژه اي در ياد كرد گروه ها و انديشه ها و از باب يك روش يا منش به كار مي گيرند كه بازتابنده تلقّی ايشان از تاريخ اسلام و در خورِ درنگ و عيار سنجی است.
آقاي افتخارزاده در نگاه شان به تشيّع – به پندارِ من – سخت متأثرند از ديدگاه هايِ مرحومِ دكتر علي شريعتي بويژه در تشيّع علوي و تشيّع صفويِ او. نه تنها ردِّ افكار، حتّي ردِّ اصطلاحاتِ شريعتي در نوشتارِ آقاي افتخارزاده هويداست.
در پي آن نيستم كه آقاي افتخارزاده را از منظرِ آراء با مرحومِ دكتر علي شريعتي مقايسه كنم و پيروِ او بشمارم؛ ولي انگشت نهادن بر يك نقطه را ضروري ميبينم: شباهتِ ديدگاهِ اين دو تن در اعتقاد به هويّت سرخ و انقلابي و انقلابگرِ تشيّع، و روندِ تاريخيِ مفروضي كه آن شور و هيجان و جهش را از تشيّع ستانده است.
همانگونه كه شريعتي از تشيّعِ سرخ و سياه سخن میگفت و – به ترتيب – آنها را علوی و صفوی قلمداد میكرد، آقای افتخارزاده هم از «دو جبهه / جناح / گرايش در تشيّع» سخن مي گويد كه يكي انقلابي و پرشور و هيجان است، و ديگري با مداراگر با بسياري از نظام هايِ حاكم؛ اوّلي را اصيل و مذهبِ اهل بيت – عليهم السلام -، و دومي را دستكاري شده، قلم مي دهد.
شريعتي كتاب سلمان پاك ماسينيون را به فارسي ترجمه كرد. ماسينيون استاد او بود و شريعتي طيّ سالهاي 1339 – 1341 ه·· . ش. با او همكاريِ علمي داشت.(76) وي از ماسينيون تمجيد كرده و همين تمجيد و تأثّرِ او از ماسينيون، يكي از مواردي است كه منتقدانِ شريعتي بارها بر آن انگشت نهاده و آن را يادآور گرديدهاند.(77) شايد از اتفاق باشد كه آقاي افتخارزاده مترجم كتاب ديگري از ماسينيون، به نام مباهله در مدينه، واقع شده اند.
تفاوتِ بارزِ آقايِ افتخارزاده و دكتر شريعتي در نگرش و پژوهش در حوزه اسلام شناسي و شيعه شناسي، به گمان من در اين است كه اوّلاً آقايِ افتخارزاده كلّا به تتبّع در مآخذ و منابعِ تاريخي و اسنادِ فرهنگي مقيّدترند و ثانيا در منابعِ اصيلِ شيعي بيش از مرحوم شريعتي توغّل كرده اند.(78) همين ها سبب شده كه آن درجه از احساساتِ افراطي كه مرحومِ شريعتي به جاي استدلال و تحقيق به كار برده است، در نوشته هاي آقاي افتخارزاده ملاحظه نشود؛ ولي متأسفانه فرضيه گرائي بيش از حدِّ آقاي افتخارزاده و ترسيمِ احتمالاً پيشاپيشي كه از تشيّعِ انقلابيِ امامتي نزد خود داشته اند، سبب شده آثارِ ايشان هم از آن داوري هايِ تندِ شريعتي وار بي نصيب نماند و صبغه اي بپذيرد. …بياناتِ آقاي افتخارزاده گاه از منظر قيود و نعوت و صفات و شدت و ضعفِ لحن، صبغه افراط و تفريط به خود پذيرفته است؛ چُنان كه فيالمثل ميگويند: «اكثر قريب به اتفاق روايات منسوب به امامان… نقل به معني و دريافت و استنباط خود اصحاب است… روشن تر بگويم: ايشان در مواضع متعددي، گام هائي ازاین طريق را با استناد به گزارش مورخان و اسناد مي پيمايند و ناگهان يك دو گام جهشي بي مدرك و دليل برمي دارند كه از يكسو برخي «تقيد»ها و «قضاوت»هاي ويژه ايشان را دامن ميزند، و از سوي ديگر پژوهش ايشان را از وثاقت در خور، بي بهره مي كند”……این نقد مفصل ادامه دارد.(1)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1)– نک : نقد و بررسی کتاب مباهله در مدینه :
https://archive.org/search.php?query=islamology&sort=-publicdate
******
محمودرضا افتخارزاده(من موالید:20 تشرین الاول 1954م)الکاتب و الباحث و المترجم الایرانی. له اکثر من 200 کتابا ومقاله و رساله، طوال اربعین سنه، تتوزع بین التالیف و التحقیق و الترجمه عن اللغه العربیه و اللغات الاجنبیه(المنشوره و غیر المنشوره)حول الاسلام و الایران ،اشهر کتبه فی ذالک:1–ایران ؛الدیانه و الثقافه.2-الاسلام والایران ؛العقیده و الوطنیه الایرانیه.3-الشعوبیه؛ النهضه المقاومه الوطنیه الایرانیه(عنوان طبعتها الاولی)4-الشعوبیه؛القومیه الایرانیه(عنوان طبعتها الثانیه).حصل علی شهاده الدکتوراه فی الدراسات الاسلامیه الشیعیه العلیا وکانت عنوان اطروحته فی تلک:«التقیه عند الامامیه ؛فی کیانها العقائدی و اساسها السیاسی ودورها التاریخی من البدایه حتی نهایه القرن الخامس الهجری».باللغتین العربیه و الانجلیزیه.کما حصل علی درجهM.Phil/p.hD فی جامعه منجستر، و اکثر نشاطه الادبی کانت ترجمه کتب و رسائل عن العربیه و اللغات الاجنبیه الی اللغه الفارسیه .و اهمها ممایلی :
عرفانیات:
تاریخ التصوف الاسلامی ؛من البدایه حتی نهایه القرن الثانی.للاستاذِ الفیلسوف و المورّخ الشهیر المرحوم الدکتور عبدالرحمن بدوی(1917-2005م)
«التصوف عند الفرس»=«مبانی و سیر تاریخی عرفان ایرانی)للاستاذ الدکتور المرحوم ابراهیم الدسوقی شتا.الکاتب و الباحث المصری.
درمحضر حضرت دوست = ترجمه :المواقف و المخاطبات.لابی عبدالله النفرّی؛ الصوفی الایرانی فی القرن الرابع الهجری.
سیر و طیر از ملک تا ملکوت = ترجمه:منازل السائرین الی الله .لنجم الدین الرازی؛ الصوفی الایرانی فی القرن السادس الهجری.
آداب السلوک =ترجمه :ترتیب السلوک، الاسماء الحسنی و المعراج ،لابی القاسم القشیری النیشابوری ؛ الصوفی الایرانی فی القرن الخامس الهجری.
حقوق خالق بر دوش مخلوق = الرعایه لحقوق الله . للحارث المحاسبی . الصوفی العربی فی القرن الثالث الهجری.
نورالعلوم ؛مکاشفات و شَطَحات؛ للشیخ ابی الحسن الخرقانی.العارف الایرانی فی القرن الرابع الهجری(التحقیق و التصحیح)
عارف ایرانی بای زید بسطامی ؛ از اوج تا عروج = بایزید البسطامی ؛ من الذروه الی العروج(التحقیق و الترجمه و التالیف)
بازخوانی رباعیات خیام = روایه رباعیات الخیام ، الفیلسوف و العارف الایرانی فی القرن السادس الهجری(التحقیق و التالیف)
ایرانیات:
- ایران ،آیین و فرهنگ =ایران ؛الدیانه و الثقافه.(التحقیق و ت:التالیف)
- ایران و اسلام ؛مذهب و ملیت ایرانی = الایران و الاسلام ؛ العقیده و الوطنیه الایرانیه(التحقیق و التالیف)
- شعوبیه ؛ نهضت مقاومت ملی ابران = الشعوبیه ؛ النهضه المقاومه الوطنیه الایرانیه (التحقیق و الترجمه و التالیف)
- «ایران فی عهد الامویین» = «الحکم الاموی فی خراسان»=«ایران در روزگار اموی». للدکتور المرحوم عبدالله مهدی الخطیب .الکاتب العراقی الشهیر(2007-1927م)
- ایران فی عهد الحکم البهلوی(قسم ذکریات الدکتور بدوی فی ایران فی عهد الشاه، حینما کان الدکتور بدوی، الاستاذ المدعوّ فی جامعه الطهران 1973-1974م.قسم من کتاب :«سیره حیاتی»)
- فضایل نوروز در ادبیات شیعه = فضائل النیروز فی الادب الشیعی(التحقیق و التالیف)
اسلامیات
ترجمه: نهج البلاغه للامام علی بن ابی طالب (ع)الی اللغه الفارسیه.
- ترجمه متن و شرح : الصحیفه السجادیه ؛ للامام علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب (ع)الشرح: للاستاذ محمد جواد مُغنیه ؛العالمُ اللبنانی ،الی اللغه الفارسیه.
- تلخیص و ترجمه: شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید المعتزلی ،العالم و المورخ الایرانی الشهیر فی القرن السابع الهجری.
- تلخیص و ترجمه: الغدیر فی الکتاب و السنه والادب .للعالم و المحدث الکبیر الایرانی ؛ المرحوم الشیخ عبدالحسین الامینی.
- شرح شهادت آفتاب = ترجمه :مقتل الحسین (ع) للخطیب الخوارزمی ، الادیب و المحدث الشافعی و المورخ الایرانی ،فی القرن السادس الهجری.
- سیر تاریخی و ارزیابی اندیشه شرق شناسی = الفکر الاستشراقی ؛ تاریخه و تقویمه.للدکتور محمد الدسوقی .
- تاریخ سیاسی صدر اسلام ؛ شیعه و خوارج = تاریخ الاحزاب السیاسیبه فی صدر الاسلام :الشیعه و الخوارج .لیولیوس ولهوزن ؛المستشرق الآلمانی الشهیر فی القرن التاسع عشر المیلادی.
- حقوق مولفان و مترجمان و ناشران و هنرمندان در فقه اسلامی معاصر = حق التایف فی الفقه الاسلامی المقارن .للدکتور المرحوم فتحی درینی .
- مبانی حقوقی سرقفلی = خلو الرجل فی الشریعه الاسلامیه .للاستاذ مشهورحسن سلمان.
- اصول گرایی و اصلاح طلبی در جهان اسلام = الاجتهاد بین النص و الواقع و المصلحه.للدکتوراحمدالریسونی و الاستاذ الاکبر محمد جمال باروت.
الاجنبیات:
- Jacques .Augustin Berque /Relire Le Coran Paris.1992.
- Massignon / La Mubahala de Medine ( et L’hyperdulie de Fatema )
- A.Sachedina & Dr.J.Hussain / The Occutation & Mahdi,ism In the Imamite,Shiite Doctrine.(The Doctrine of Mahdi ism in Twelver shi ism as presented by Two contemporary Muslim Scholars )Dpartment of Religious studies .university of Virginia. May 1983 .U.S.A.
- Julius Wellhausen (1844-1918 ); Die religios-Politischen oppositions parteien Imalten Islam , In Abhhandlungen der kgl. Geselschaft der Wissenschaften in Gottingen . phil-hist. Klasse. N.F.5.1. Berlin 1901 ( I;Die chavarig. II; Die schia.
- Ignaz Goldziher / Die Šuʿūbijja unter den Muhammedanern in Spanien. In: Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft (ZDMG), 53 (1899), S. 601–620.
- Nath / The Lessons from Iranian Revolution.
**********
Mahmoud Reza Eftekharzadeh (born: 20 October 1954, in Birjand, South Khorasan Province) is an Iranian writer, researcher and translator.He has nearly 200 books, essays and articles about Iranology, Islamology & Iranian Mysticism. Some of them are textbooks. A lot of the works are translated from Arabic. He is a researcher in the history of ancient Persia & Iran after Islam. His important research in this area includes: Iran; Religion & Culture , Islam & Iran; Religion & Nationality and Shoubiyyeh; The National Movement Resistance of Iran. He has more than 100 articles and critical studies about cultural, historical & civilizational background of Iran. He is also an Islamologist and reader in the history of Islam. He believes that for Iranians, Islam cannot be segregated from Iranian culture and with the particular complexion it has, it is distinctly distinguishable from typical Arab way of life as is in vogue in Saudi Arabia, the U.A.E, Egypt, Syria and even the contiguous Iraq, hence his strong emphasis on Iranian Islam. In 1992 he wrote his Ph.D. (Doctor of philosophy in Islamic Shiite Studies) dissertation on: “Dissimulation in Imamite shiite from the first to the end of fifth century.” At the same time he was accepted for (M.phil/ph.D) Degree in University of Manchester. He has translated original texts of Iranian Islamic mysticism such as: Al mavqef va Al mokhatabat (The legacy of The fourth century. by Al Neffari. 354 AD), Manarat al Saerin by Najm al Din al Razi (Iranian sufi 654 AD), Al Reayeh le Hoquqellah by Hareth al Mahasebi (243 AD) and Tartib al Soluk by Abulqasem al Qoshayri (450AD).
Bibliography
Iranology
Iran: Religion & Culture(The Avestaic Writing of the Iranian Ancient History) Tehran .1998/1377]
Islam & Iran: Religion & Nationality(The New Writing History of the Islamic Iran) Tehran. 1998/1377.
Shoubiyyah: Iranian Nationalism(The Critical Study of the Iranian National Historical Movements) Tehran. 1997/1376.
Shoubiyeh: The National Movement Resistance of Iran. Tehran. 1371/1992.
Iran During The Age of Omavied Rule (A political, Social & Economic Study) Persian Trans From Arabic. Tehran. 1998/1377.
Ancient Norooz (The Iranian Festivals & Customs) Tehran. 2002/1382..
Fazael e Norooz; The Virtues of Norooz in the Islamic-shiit literature. Tehran.2006/1386..
Shahnameh; The Iranian national identity. Tehran. 1997/1376..
Rowzat Osh Shohada(Iran’s heritage / The Persian prose of Tenth century) (Edit. 908.H.) Tehran. 2005/1384.
An Essay on the Retell of Shahnameh /on the Occasion of Ferdowsi’s Birthday. In: Rudaky Monthly Magazine. No:15.1386/2008. Tehran..
Iran During The Age of Pahlavi Kingdom (Scientific, Social & Cultural Situation) Persian Trans From Arabic. Tehran. 2015/1394.
Iranian Mysticism
Baz Khani e Robaiyat e Omar e Khayyam (Rettel of Robaiyat) Tehran. October 2015/1394.
Bayazide.e.Bastami : ‘From the Peak to the Ascention».Tehran.Nov.2017..
Abolhasan.e.Kharaghani ; Noor.al.Olum(the light of Knowledge)Tehran.Nov2017.
Translations
Abd al Rahman Badawi. Tarikh.e.Tasavof.e.Islami (History of Islamic Sufism). Persian Trans From Arabic. first Edition. 1995 / second Edition. 2011. Tehran.
Mohammad ibn Abd Al Jabbar Al Neffari .AL.Mavaqef .va.AL.Mokhatabat. Trans From Arabic. Tehran. 2011/1390
Hareth al Mahasebi Al reayeh le hoquqe Allah. Persian Trans From Arabic. Tehran. 1390/2011. Najm al Din Al razi al.saerin. Persian trans From Arabic. Tehran. 2011/1392.
Abulqasem Al Qoshayri / Adab Al. soluk. Persian trans from Arabic. Tehran. 1392/2013.
Abraham al Desuqi Sheta Principles & historical evolution of IRANIAN
lslamology
Translation & Introduction to Imam Ali (P.b.u.h) / Nahj Al Balaqah(The sermons, Letters & sayings of Imam Ali) Persian Trans From Arabic. Tehran. 2000/1379.
Imam Ali ibn al Hosain (p.b.u.p.h) Dar Sayehsare e Sahifeh. Persian Trans From Arabic. Tehran. 1391/2013.
Translation of and Introduction to; Allame Amini Alqadir fi Alketab va Alsonnat va Aladab(selection from: Qadir In Qur’an, Traditions & Historical Literature of Islam) Persian Trans From Arabic. Tehran. 1382/2003.
Translation of and Introduction to; Solym ibn Qays Ketabe Solaim (The Political History of Initial Islam) Persian Trans From Arabic. Tehran. 1998.
Julius Wellhausen(1844–1918 ); Die religiös-politischen Oppositionsparteien im alten Islam, In Abhhandlungen der kgl. Geselschaft der Wissenschaften in Göttingen – phil-hist. Klasse. N.F.5.1. Berlin 1901 I; Die chavarig. II;Die Schia. Persian Trans From Arabic & German. Tehran. 1994..
M. Al Rafei Islam ; The Human rights & freedom. Persian Trans From Arabic. Tehran. 1994.[3]
Al Desouqi The Orientalist Thinking (Its Evaluation and History) Persian Trans From Arabic. Tehran. 1997.
Translation of Jacques BerqueRelire Le Coran. Persian Trans From French. Iran. Tehran. 1379/2000..
Translation of MassignonLa Mubahala de Medine(et L’hyperdulie de Fatema) Persian Trans From Arabic & French. Tehran. 1999/1378..
F. Dorayni The Fees of Authors,Translators, Artfuls and Publishers in the Islamic Contemporary Law. Persian Trans From Arabic. Tehran.1997/1376.Second Edition: 2015/1393..
M. H. Salman The Principles and laws of the Key Money. Persian Trans From Arabic. Tehran. 1999.
Translation and Introduction to Dr. A. Sachedina & Dr. J. Hussain The Occutation & MahdiismIn the Imamite, Shiite Doctrine. (The Doctrine of Mahdiism in Twelver Shiism as presented by Two contemporary Muslim Scholars) Department of Religious studies. University of Virginia. May 1983. Persian Trans From English. Tehran. First Edition: 1994 & Second: 2012.
Translation of Atekeh Mousa/The Political rights of woman in Islam. Persian Trans From Arabic. Tehran.1999.Second Edition: In the book of: Eighth OIC Summit. Tehran. 1997.
Translation of Foudamentalism & Reformism in Islamic World .by Dr. A. Risuni & M. J. Barut. Persian Trans From Arabic. Tehran. 1393/2014.
The Critical study of the Islamic shiite historical movements Mokhtare saqafi’s movemt. Tehran. 1375/1995.
The life of Sharaf Od Din Davoud Al Hasani(Imamzadeh Davoud) Tehran. 2010.
The influence of the humanity view points on the legality views. Tehran. 1374/1995.
The Literature of Ashura during the Time of Imams. (The International Congress on the Culture of Ashura) Tehran. 1374/1995.[17]
The portraitgraphy of Ashura. Tehran. Rudaky Monthly Magazine. 2006/1386.
Javad Ali /The history of prayer in Islam (Zoroastrianism, Judaism & Christianity) trans from Arabic. Tehran. March 2016.
Biyaid in gouneh Bashim (Let,s Be This way )Tehran.Nov.2017.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
Bibliography and Biography in several languages
https://fr.qwerty.wiki/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
https://de.qwerty.wiki/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
https://es.qwerty.wiki/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
https://it.qwerty.wiki/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
https://fr.qwerty.wiki/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
https://nl.qwerty.wiki/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
https://tr.qwerty.wiki/moud_Reza_Eftekharzadeh
https://en.wikipedia.org/wiki/Mahmoud_Reza_Eftekharzadeh
http://www.worldcat.org/identities/lccn-nr98033627/
https://openlibrary.org/search?q=M.R.Eftekharzadeh&mode=everything
https://archive.org/search.php?query=islamology&sort=-publicdate
https://archive.org/search.php?query=iranology&sort=-publicdate
http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/bibliographic
http://id.loc.gov/authorities/names/nr98033627.html
http://viaf.org/viaf/29449029/
https://www.wikidata.org/wiki/Q21818019
درگاه های فهرست آثار و ایران شناسی:
http://www.fehresteasar.blogfa.com/
http://www.iranologi.blogfa.com/
شرح حال نویسنده به چند زبان : آلمانی، فرانسوی ، ایتالیایی. ، اسپانیایی ، هلندی ،روسی ، لهستانی ،پرتغالی ،ترکی .عربی .هندی .فارسی …
- Čeština
- Deutsch
- Español
- Français
- Italiano
- Polski
- Português
- Русский
- Türkçe
- Norsk
- Svenska
- Dansk
- Suomen kieli
- Magyar
- Română
https://de.qwerty.wiki › wiki › Mahmoud_Reza_Eftekha...
https://en.unionpedia.org/i/Iranian_studies
p d f مقالات و کتب نویسنده :
https://www.researchgate.net/login